Çocukların büyükleri soru yağmuruna tuttuğunu herkes bilir.
Neden okula gideriz? Neden yemek masada yenir?…..
PEKİ NE İSTERLER?
Her şeyi! Etraflarındakileri anlamak, kim olduklarını bilmek, en basiti ve en karmaşığı öğrenmek, doğanın sırlarını ve gizemleri çözmek, varoluşun nedenini ve oyunun kurallarını bilmek, hep daha fazlasını, hep bir şeylerin açıklanmasını isterler….
Çocuklar şaşkınlıktan doğan sürekli sorgulama halini terk etmeyi reddeder ve buna direnirler. Çocuklarla felsefe konuşmaktan daha normal bir şey yoktur. Bu onların doğal dilleri, araçsız ve içlerinden gelen duruşlarından biridir. Şaşırmak, sorgulamak, şeylerin nedenini sormak, belirenin var olma sebebini anlamaya çalışmak, mümkünse olayların ve eylemlerimizin anlamını bellemek, çocukların dünyada en doğal biçimde yaptıkları şeylerdir.
“Felsefe konuşmak” ,“felsefeden konuşmak” değildir. Her zamanki aynı sözcüklerle ancak farklı şeylerden ve farklı açılardan konuşmaktır. Örneğin “Saat kaç?” demek ve ona cevap vermek yerine, felsefe konuşmak şu anlama gelir: “ Zaman nasıl geçer?/ Zaman geçmek için ne yapar?/ Onu neden ölçmek gerekir?/ Zamanda kendimizi bulmak için ne yaparız? Öyleyse zaman neden ibarettir?” İşte bahsi geçen bakış açısı değişikliği budur.
Felsefe konuşma, birlikte meydana gelir. Felsefe konuşmak her şeyden önce ortak bir sorgulama, birlikte gezmeye çıkmak için el ele tutuştuğumuz bir arayıştır, öğrenme yoldaşlığı yapmaktır! Kişinin kendini yadsımadan kendine karşı bir mesafe alması söz konusudur. Konumlarını, kanıtlarını veya inançlarını terk etmemek ama onlara neredeyse dışarıdan bakmayı başarabilmek.
Çocuklar için Felsefe Programının amacı; çocukların sebep-sonuç kurma becerilerini geliştirmek ve kendileri için önemli olan kavramlar hakkında düşünmelerini sağlayarak yargıda bulunma becerilerini desteklemektir (Lipman,1981). Burada önemli olan karşılaşılan temel problemler üzerine sorular sormak ve bu sorular doğrultusunda düşünmektir(Estarellas,2007). Lipman; çocukların doğasından gelen merak ve keşfetme arzusunun felsefe ile harmanlandığında, çocukların gelecekte daha esnek ve etkin düşünebilen yetişkinlere dönüşeceğine inanmaktadır(Lipman,1981). Ancak burada söz konusu olan Plato, Aristototle gibi felsefecilerin öğretilerinin sınıfta ders olarak işlenmesi değildir (Marashi,2008). Çocuklar için Felsefe yaklaşımının temeli; çocukların hikayeler ve şiirler gibi kendileri için ilgi çekici, hayal gücüne dayalı ve eğlenceli olan bir uyaran vasıtasıyla keşfetmeleri; geçmişleriyle, bugünleriyle ve gelecekleriyle doğrudan bağlantılı olan konularla ilgili düşünmeleri için gerekli becerileri edinmeleridir (Stanley ve Bowkett,2004).
Uzun süredir üzerinde çalıştığımız eğitim programı çerçevesi olan BOYEP Programında bilgi, programın sarmal bir işleyiş döngüsüne sahip olan “Düşün, Üret, Kullan, Değerlendir” basamaklarından geçerek beceriye dönüşür. Dolayısıyla bu sarmal döngünün merkez ayaklarından birisi de doğal olarak sorgulama ve felsefe konuşmalarının olduğu Düşün basamağıdır. Çerçeveyi oluşturma noktasında beslendiğimiz yaklaşımlardan birisi de bu nedenle P4C yani çocuklar için Felsefe yaklaşımı olmuştur.
YÖM | Yenilikçi Öğrenme Okullarında felsefeden iki şekilde yararlanılır.
A. BOYEP Programının Düşün Basamağında: Bu bölüm MEB’ in Öğretim Programında belirttiği kazanımlara ulaşmak üzere soru sorarak problem durumunu fark ettiğimiz, problemi derinleştirdiğimiz, birlikte sorguladığımız, çok boyutlu düşünerek çözüme götüren alternatif yolları bulduğumuz, fikirleri belirlediğimiz bölümdür. Bireyin düşüncesini ifade edebilmesi için; etkin dinleyici, dünyayı farklı bir bakış açısı ile görme ve kabul etme, düşüncelerini dile getirme becerilerine sahip olması gerekmektedir. Çünkü bireyin bir çıkarımı ifade edebilmesi için önce o çıkarıma varabilmesi gerekmektedir. Yaşam Becerileri, Türkçe, Matematik derslerinin kazanımlarında yer alan kavramlar BOYEP’in işleyiş döngüsünde yer alan “Düşün” basamağında felsefi temelli sorgulama ile sorgulanır.
B. Bağımsız Bir Ders Olarak Felsefe: Günlük olaylar, Çocuk Edebiyatı, haberler, görsel uyaranlar bir araç olarak kullanılır. Bireyi bilişsel ve duygusal boyutta sorgulamaya iterken, iletişim becerilerini güçlendiren, çok boyutlu düşünmesini sağlayan “Çocuklar için Felsefe” P4C yaklaşımından faydalanır. Bu yaklaşım ile; Akıl yürütür, varsayımları sorgular, soruşturmayı takip eder, bağlantı kurar, analojiler üretir, diğerlerinin düşüncesiyle ilgilenir, fikirlerini kişiselleştirmeden değiştirebilir, katılımcı olur, düşünceleri birlikte geliştirip farklı fikirleri kabul eder. Dört aşamada gerçekleşen bu süreçte birey kavrama önce yüzeysel bakar. Sonrasında derinleşir, daha sonra öğrenmenin gerçekleştiği yerden yani öğrenme çukurundan kendi hayatından örneklerle çıkmaya başlar, sürecin başındaki ve sonundaki düşüncelerini sorgulayarak nasıl bir fikre ulaştığını keşfederek, kavram üzerinde daha derin bir kavrayışa doğru gider.
Felsefe bizim için; günlük yaşam ile öğretim programı kazanımlarını birbirine bağlayan, anlamlandıran güçlü bir bağdır. Bu bağ dışarıdan kurulan bir bağ olmaktan ziyade, bireyin soruşturma aşamalarından geçerek, sorgulayarak, anlamlandırarak ve değerlendirerek kurduğu bir bağdır.
Okullarımızda bu alanda eğitici eğitimini tamamlamış öğretmenlerimizin uygulamaları diğer disiplinler ile birlikte BOYEP çerçevesi içine entegre etme çalışmaları tamamlanmış ve bu yıl uygulamaları izlenecektir. Tüm çalışmalarımız için ilke edindiğimiz gibi bu alanda veri toplayarak değerlendirme yapmak ve yayınlamak istiyoruz. Okulumuzda her aşamada ekip olarak geribildirim süreci içinde deneyimliyor olmamız sayesinde öğrenmeye devam edeceğiz.
Sorgulayan ve yaşamı kendi kanıtları ile anlamlandıran çocukların büyümesi için oluşturduğumuz ekosistemin bu şekilde bizler için de anlamlı olacağına inanıyoruz.
Önerilen Kaynak Kitap 🙂 Çocuklarla Felsefe Sohbetleri, Roger-Pol Droit, Say Yayınları
